De grootste cacaohaven ter wereld

Cacao is een van de schaarse gebieden waarop de haven in Amsterdam groter is dan concurrent Rotterdam. Jaarlijks wordt in de Amsterdamse haven 600.000 ton aan cacaobonen overgeslagen. Waarom is deze haven de grootste van de wereld in cacao en waar komen die cacaobonen allemaal vandaan?

 

In het Havengebouw op de elfde etage, op slechts een steenworp afstand van het Centraal Station, zetelt ORAM, de branchevereniging van de Amsterdamse haven. Directeur van ORAM is Jack Steijn. Met hem praten we over cacao. "Dat de Amsterdamse haven de grootste cacaohaven van de wereld heeft, is historisch gegroeid", begint Steijn. "In de Gouden Eeuw begon de Amsterdamse cacaomarkt te groeien. In de loop van al die jaren vestigden zich in Amsterdam en in wijde omtrek van de hoofdstad tal van cacaoverwerkende ondernemingen. Een goed voorbeeld waar van oudsher veel met cacao wordt gedaan is de Zaanstreek. Hier is het proces van chocola maken ook uitgevonden. In 1828 deed Casparus van Houten senior een belangrijke uitvinding waarmee op eenvoudige wijze het vet van de cacaomassa kon worden gescheiden. Deze techniek kreeg wereldwijd navolging.

 

Steijn vervolgt: "Op dit moment vindt 45 procent van de wereldproductie van halffabricaten cacao tot boter, olie en poeder in Amsterdam en omgeving plaats bij bijvoorbeeld dochterbedrijven van grote voedingsmiddelenconcerns zoals ADM, United Biscuits en Cargill. In Nederland wordt echter nauwelijks chocola gemaakt. Dit heeft kennelijk te maken met de massa die nodig is om te komen tot een kostenefficiënt productieproces. Hierdoor is er sprake van grote concentratie van de productie bij slechts een klein aantal spelers."

 

LIPPENSTIFT EN ZETPILLEN

Wie denkt dat cacao alleen wordt gebruikt voor het produceren van chocola, heeft het helemaal bij het verkeerde eind. Handelaren in cacao doen ook goede zaken met de cosmetica branche en de farmaceutische industrie. Cacao heeft als voordeel dat het smelt bij lichaamstemperatuur. Dat zorgt er voor dat het goed te gebruiken is in bijvoorbeeld lippenstift. Ook gebruikt de farmaceutische industrie cacao voor onder meer zetpillen.

 

Volgens de directeur is er in Amsterdam en regio sprake van een wederzijds versterkend proces. "Naast dat er een florerende productie in halffabricaten van cacao bestaat, ligt er in Amsterdam ook ruim 750.000 ton aan cacao in pakhuizen opgeslagen. Het komt er op neer dat momenteel een kwart van de wereldoogst, ongeveer een derde van de wereldvoorraad en de helft van de wereld halffabricatenproductie in Amsterdam te vinden is. Ik heb overigens echt geen idee hoeveel geld er jaarlijks omgaat in de handel van cacao in Amsterdam.

 

Een nieuwe trend is dat de opslag van cacao tegenwoordig voor een deel in herkomstlanden plaatsvindt. De Amsterdamse cacao-industrie investeert ook in de opslag en verwerking van cacao in die landen. Toch neemt de hoeveelheid opgeslagen cacao in Amsterdam nauwelijks af. Het opslaan van cacao vindt hier al jarenlang plaats. Hierdoor is erg veel expertise ontstaan. Het vergt namelijk behoorlijk veel vakmanschap om cacao op te slaan. Cacao is een tropisch product en aan bederf onderhevig. Uit landen van herkomst komt met regelmaat ongedierte mee. Dit jaar is in Amsterdam een onderzoek naar het bestrijden van ongedierte op een biologische wijze afgerond. Dat heeft uitstekende resultaten opgeleverd. Insecten kunnen bijvoorbeeld met sluipwespen worden bestreden. Verder onderzoek is nodig voor dit op grotere schaal kan worden toegepast. In opgeslagen cacao kunnen branden ontstaan die zeer lastig te bestrijden zijn. De Amsterdamse brandweer heeft hier inmiddels ruime ervaring mee. Niet zelden komt het voor dat cacao jarenlang wordt opgeslagen voordat er verwerking plaatsvindt. De gemiddelde opslagtijd bedraagt drie tot vijf jaar. Laatst sprak ik iemand die vertelde dat hij een partij weet dat al 27 jaar wordt opgeslagen!"

 

CACAOCLUSTER

Een andere reden waarom Amsterdam de grootste cacaohaven ter wereld heeft, is dat in de hoofdstad van Nederland veel handelshuizen te vinden zijn. Hetzelfde geldt voor banken die cacaovoorraden financieren en bedrijven die handelen in schadepartijen. In Amsterdam is ook 's werelds grootste fabriek in machines voor de cacao-industries te vinden: Duyvis Machinefabriek. Steijn: "Het komt er op neer dat er in Amsterdam en regio Zaanstreek sprake is van een echt cacaocluster."

 

Maar waar komen al die honderdduizenden tonnen cacao allemaal vandaan? "Cacao is vooral afkomstig uit landen als Ivoorkust, Ghana, Nigeria, Kameroen, Maleisië, Vietnam, Brazilië en Equador. Hierbij wil ik aantekenen dat verreweg het meeste cacao uit landen in West-Afrika komt", aldus de eerste man van ORAM.

 

De meest gebruikte transportvorm van cacao is verscheping met vrachtschepen. "Jarenlang werd cacao als stukgoed in balen van 65 kilo in het laadruim verscheept. Dit was een makkelijke laadvorm, gewoon tussen al het andere vracht. Halverwege de jaren negentig van de vorige eeuw vond er in het vervoer van cacao containerisatie plaats. Sindsdien worden de cacaobonen veelal in balen of als bulkgoederen in containers vervoerd.

 

Cacao komt hoofdzakelijk tussen november en maart in Europa aan. In de wereld zijn er niet zoveel cacaohavens. De grootste is zoals gezegd Amsterdam. Daarnaast beschikken Antwerpen en Hamburg over relatief grote cacaohavens. Andere, minder grote cacaohaven zijn te vinden in Rotterdam, Bremen, het Engelse Hull, Liverpool, Le Havre, Barcelona en Tallinn, de hoofdstad van Estland. De haven van Tallinn dient als doorvoerhaven voor het Russische achterland.

 

Vanuit Afrika bestaan er drie lijndiensten met vrachtschepen waarmee veel cacaobonen worden aangevoerd. Steijn: "Bekende namen zijn: Niles Lines Dutch, Delmas, Grimaldi en Zim (Israëlisch). Ook komt er cacao met de binnenvaart via Antwerpen en Rotterdam."

 

DRIE PIJLERS

Steijn vertelt dat in de hele cacaoketen steeds meer aandacht bestaat voor duurzaamheid en dat is gebaseerd op drie pijlers: de sociale pijler, die er voor moet zorgen dat cacaoboeren een rechtmatig deel van de opbrengst ontvangen. "Daarnaast wordt gekeken naar de productieomstandigheden en de scholing van boeren. De tweede pijler is de milieu pijler. Hierbij is sprake van een focus op CO2 reductie en het gedoseerd gebruikmaken van water en kunstmest. De laatste pijler is de bedrijfsmatige/ economische pijler. Alle schakels in de cacaoketen moeten voldoende bedrijfseconomisch resultaat boeken om rendabel te opereren. Is dat niet het geval dan valt het kaartenhuis in elkaar."

 

De directeur vertelt verder. "Een aantal partijen heeft een intentieverklaring getekend dat de cacaoketen in 2025 verduurzaamd moet zijn. Deelnemers zijn ondermeer het Ministerie van Landbouw, producenten van cosmetische producten, winkelketens, de verwerkingsindustrie, Haven Amsterdam, ORAM en non-gouvernementele organisaties zoals Oxam Novib. De gehele keten moet worden gecertificeerd. Hiervoor dient er een infrastructuur te komen. Dit gaat veel tijd kosten."

 

TERMIJNHANDEL

De termijnhandel in cacao gebeurt op de termijnbeurzen in Londen (Euronext Liffe) en New York (Ice). Alleen geaccrediteerde havens mogen cacao opslaan die in de termijnhandel wordt verhandeld. Steijn legt uit waarom de prijs van cacao op dit moment zo hoog is. "Jaarlijks wordt er momenteel circa 3,5 miljoen ton cacao geproduceerd. De vraag wordt echter veel groter dan het aanbod. Dit komt doordat inwoners van opkomende naties zoals China en India het zich nu ook kunnen veroorloven om chocola en andere producten te kopen waarin cacao verwerkt is. Het gevolg is dat de prijs van cacao momenteel hoog is en op korte termijn waarschijnlijk niet zal dalen.

 

OP DEZE TEKST RUST COPYRIGHT.